Ayasofya Sultan I.Mahmut Kütüphanesi
I. Mahmut, Lale Devri'nde (1718-1730) büyük bir hız kazanan Osmanlı reform
hareketinin Patrona Halil İsyanı ile kesintiye uğradığı bir siyasi ortamda tahta geçti. Amcası
III. Ahmet'in başlattığı reform politikasını daha çekingen bir üslupla da olsa sürdürmeye
gayret etti. İsyandan sonra duraksayan matbaacılık hamlesinin yeniden canlandırılmasına izin
verdi. Başta Ayasofya kütüphanesi olmak üzere kütüphaneler kurdu.
hareketinin Patrona Halil İsyanı ile kesintiye uğradığı bir siyasi ortamda tahta geçti. Amcası
III. Ahmet'in başlattığı reform politikasını daha çekingen bir üslupla da olsa sürdürmeye
gayret etti. İsyandan sonra duraksayan matbaacılık hamlesinin yeniden canlandırılmasına izin
verdi. Başta Ayasofya kütüphanesi olmak üzere kütüphaneler kurdu.
Sultan .1 Mahmut Kütüphanesi, Ayasofya'nın güneyindeki iki payanda arasında
yer alır. 1739 yılında 1. Sultan Mahmud tarafından yaptırılan kütüphane, türk yapı ve
süsleme sanatının ilgi çekici bir eserdir. Kütüphane, okuma salonu, hazine-i kütüb (kitapların
korunduğu oda) ve bu iki bölümün arasındaki koridordan oluşur. Okuma odası, ayasofya ana
mekânından başlıkları baklava dilimli altı sütunun taşıdığı bir camekân ve bunu örten tunç
şebeke ile ayrılır. Kütüphaneye girişi sağlayan iki kanatlı kapı da çiçek ve kıvrık dallarla süslü
tunç şebeke ile kaplıdır ve "ya fettah" oymalı iki kulpu vardır. Okuma odasının duvarları
çini ve yazı frizleriyle bezenmiştir. kapının karşısındaki duvarda sultan 1. Mahmud'un yeşil
çinilerle bordürlenmiş somakiden tuğrası yer alır.
yer alır. 1739 yılında 1. Sultan Mahmud tarafından yaptırılan kütüphane, türk yapı ve
süsleme sanatının ilgi çekici bir eserdir. Kütüphane, okuma salonu, hazine-i kütüb (kitapların
korunduğu oda) ve bu iki bölümün arasındaki koridordan oluşur. Okuma odası, ayasofya ana
mekânından başlıkları baklava dilimli altı sütunun taşıdığı bir camekân ve bunu örten tunç
şebeke ile ayrılır. Kütüphaneye girişi sağlayan iki kanatlı kapı da çiçek ve kıvrık dallarla süslü
tunç şebeke ile kaplıdır ve "ya fettah" oymalı iki kulpu vardır. Okuma odasının duvarları
çini ve yazı frizleriyle bezenmiştir. kapının karşısındaki duvarda sultan 1. Mahmud'un yeşil
çinilerle bordürlenmiş somakiden tuğrası yer alır.
Ayasofya Câmii Kütüphanesine sarayın hazîne odasından pek nefis, kıymetli, nâdide
kitaplar gönderdiği gibi, devrin devlet adamları da hediyelerde bulunarak dört bin cilt nâdide
kitap toplandı. Ayasofya Kütüphânesine İslâm âleminin en meşhûr hattatlarından Ya’kût-
ı Musta’sımî, Şeyh Hamdullah ve Hâfız Osman hatlarıyla Mushaflar ve hazret-i Osman ve
hazret-i Ali’ye âit olduğu söylenen iki Kur’ân-ı kerîm de kondu. Kütüphânenin masrafını
karşılamak için de Cağaloğlu’nda çifte hamamı yaptırıp, gelirini vakfetti. Ayasofya’ya bitişik
aşevi yaptırıp, huzûrunda tertiplenen merâsimle açıldı.
kitaplar gönderdiği gibi, devrin devlet adamları da hediyelerde bulunarak dört bin cilt nâdide
kitap toplandı. Ayasofya Kütüphânesine İslâm âleminin en meşhûr hattatlarından Ya’kût-
ı Musta’sımî, Şeyh Hamdullah ve Hâfız Osman hatlarıyla Mushaflar ve hazret-i Osman ve
hazret-i Ali’ye âit olduğu söylenen iki Kur’ân-ı kerîm de kondu. Kütüphânenin masrafını
karşılamak için de Cağaloğlu’nda çifte hamamı yaptırıp, gelirini vakfetti. Ayasofya’ya bitişik
aşevi yaptırıp, huzûrunda tertiplenen merâsimle açıldı.
Kütüphane çinileri, sedef kakmalı dolap kapakları, Edirnekâri bezemeleri, yazı frizleri,
tunç şebekeleri ile kendine özgü bir yapıdır. Çiçek bezemeli tunç şebeke ile Ayasofya’nın
iç mekânından ayrılan, dışarıda da iki büyük Osmanlı payandasının arasına yerleştirilen
kütüphane okuma salonu, hazine-i kütüp (kitap muhafaza salonu) ve her ikisini birbirinden
ayıran koridordan meydana gelmiştir.
tunç şebekeleri ile kendine özgü bir yapıdır. Çiçek bezemeli tunç şebeke ile Ayasofya’nın
iç mekânından ayrılan, dışarıda da iki büyük Osmanlı payandasının arasına yerleştirilen
kütüphane okuma salonu, hazine-i kütüp (kitap muhafaza salonu) ve her ikisini birbirinden
ayıran koridordan meydana gelmiştir.
Kütüphanenin 5.30×7.60 m. ölçüsünde dikdörtgen planlı okuma salonunun duvarları
XVI.-XVIII. yüzyıla tarihlendirilen çinilerle bezenmiştir. Bu çini panoların üzerlerine çivit
mavisi zemine beyaz celi-sülüs yazı ile Besmele, Haşr suresinin 22.ayeti, Haşr suresinin
23.ayetinin baş kısmı ve Esma-i Hüsna yazılmıştır. Bu yazının ortasına da Kelime-i Tevhit ve
altına da yeşil çinilerle bordür içerisine alınmış yedi renkli somakiden Sultan I. Mahmut’un
tuğrası yerleştirilmiştir.
XVI.-XVIII. yüzyıla tarihlendirilen çinilerle bezenmiştir. Bu çini panoların üzerlerine çivit
mavisi zemine beyaz celi-sülüs yazı ile Besmele, Haşr suresinin 22.ayeti, Haşr suresinin
23.ayetinin baş kısmı ve Esma-i Hüsna yazılmıştır. Bu yazının ortasına da Kelime-i Tevhit ve
altına da yeşil çinilerle bordür içerisine alınmış yedi renkli somakiden Sultan I. Mahmut’un
tuğrası yerleştirilmiştir.
Ayasofya ana mekânından mukarnas başlıklı dört tam, iki yarım sütunun taşıdığı
camekânla ayrılan okuma odası küçük avluya bakan üç pencere ile aydınlatılmıştır. Yakın
tarihlerde yapılan onarımla da üzeri ahşap bir tavanla örtülmüştür. Okuma odası ile hazine-
i kütüpü birleştiren koridor XVI.-XVIII. yüzyılın çini ve dua yazılı frizleri ile bezenmiştir.
Ancak buradaki yazılar onarım sırasında çinilerin yer değiştirmesinden ötürü bütün olarak
okunamamıştır.
camekânla ayrılan okuma odası küçük avluya bakan üç pencere ile aydınlatılmıştır. Yakın
tarihlerde yapılan onarımla da üzeri ahşap bir tavanla örtülmüştür. Okuma odası ile hazine-
i kütüpü birleştiren koridor XVI.-XVIII. yüzyılın çini ve dua yazılı frizleri ile bezenmiştir.
Ancak buradaki yazılar onarım sırasında çinilerin yer değiştirmesinden ötürü bütün olarak
okunamamıştır.
Hazine-i Kütüp, 9.70×5.80 m. ölçüsünde dikdörtgen planlı olup, ikisi duvarlara
yapışık stalaktit başlıklı yarım, ikisi de tam olmak üzere dört mermer sütun ve üst örtü ile
ayrılan iki bölümden meydana gelmiştir. Koridordan demir bir kapı ile içerisine girilen
hazine-i kütübün üzerinde Besmele yazılıdır. Bu kapıdan içeriye girildiğinde 6.00×5.80
m. ölçüsündeki mekânın ortasına ahşap kütüphane yerleştirilmiş ve üzeri de kubbe ile
örtülmüştür. Kubbe kasnağındaki siyah zeminde sarı renkli celi yazılı Fıtr suresinin 29–35.
ayeti kerimeleri bulunmaktadır. Sultan I. Mahmut’un giriş kapısı üzerindeki tuğrasının altına
da on beş beyitlik, yeşil zeminli talik yazılı yapım kitabesi yerleştirilmiştir.
yapışık stalaktit başlıklı yarım, ikisi de tam olmak üzere dört mermer sütun ve üst örtü ile
ayrılan iki bölümden meydana gelmiştir. Koridordan demir bir kapı ile içerisine girilen
hazine-i kütübün üzerinde Besmele yazılıdır. Bu kapıdan içeriye girildiğinde 6.00×5.80
m. ölçüsündeki mekânın ortasına ahşap kütüphane yerleştirilmiş ve üzeri de kubbe ile
örtülmüştür. Kubbe kasnağındaki siyah zeminde sarı renkli celi yazılı Fıtr suresinin 29–35.
ayeti kerimeleri bulunmaktadır. Sultan I. Mahmut’un giriş kapısı üzerindeki tuğrasının altına
da on beş beyitlik, yeşil zeminli talik yazılı yapım kitabesi yerleştirilmiştir.
Hazine-i Kütübün kubbeli, beşik tonozlu mekânları alçı kabarma çiçeklerle
bezenmiştir. Duvarlardaki yedi gömme kitap dolabı ince tel örgü kapaklıdır. Bunun üzerinde
de Sultan I.Mahmut devri bezemelerini yansıtan motifler bulunmaktadır.
bezenmiştir. Duvarlardaki yedi gömme kitap dolabı ince tel örgü kapaklıdır. Bunun üzerinde
de Sultan I.Mahmut devri bezemelerini yansıtan motifler bulunmaktadır.
Sultan I.Mahmut Kütüphanesi’ndeki çiniler İznik, Kütahya ve Tekfur Sarayı çinileri
olup, bunlar bir arada karışık olarak kullanılmıştır. Kütüphanenin yapımında çini fırınlarına
sipariş verilmesi yerine piyasada bulunan çiniler toplanmış ve buraya yerleştirilmiştir.
Koridorda ise XVI. yüzyıl çini sanatında çok sık kullanılan bahar açmış çiçek dalları ve
karşılıklı panolarda da iki selvi ağacı görülmektedir. Bu çini panolar bilinmeyen bir tarihte
yerlerinden sökülmüş ve buraya benzeri taklit panolar yerleştirilmiştir.
olup, bunlar bir arada karışık olarak kullanılmıştır. Kütüphanenin yapımında çini fırınlarına
sipariş verilmesi yerine piyasada bulunan çiniler toplanmış ve buraya yerleştirilmiştir.
Koridorda ise XVI. yüzyıl çini sanatında çok sık kullanılan bahar açmış çiçek dalları ve
karşılıklı panolarda da iki selvi ağacı görülmektedir. Bu çini panolar bilinmeyen bir tarihte
yerlerinden sökülmüş ve buraya benzeri taklit panolar yerleştirilmiştir.
Sultan I.Mahmut Kütüphanesi’nin yapımı tamamlandıktan sonra Saray-ı
Hümayun’daki kitaplardan bir bölümü buraya gönderilmiştir. Muzaffer Gökman buradaki
4863 yazma eserin Sultan I. Mahmut, 113’ünün Şeyhülislâm Sadeddin Efendi ve 22’sinin de
vakıflarının belli olmadığını belirterek 4998 kitap olduğundan söz etmiştir.
Hümayun’daki kitaplardan bir bölümü buraya gönderilmiştir. Muzaffer Gökman buradaki
4863 yazma eserin Sultan I. Mahmut, 113’ünün Şeyhülislâm Sadeddin Efendi ve 22’sinin de
vakıflarının belli olmadığını belirterek 4998 kitap olduğundan söz etmiştir.
Ayasofya Kütüphanesi’ndeki kitaplar belirli dönemlerde tasnif edilmiş ve iki
fihrist defteri ile bir basılı fihrist kitabı ortaya çıkarılmıştır. Günümüzde Ayasofya
Kütüphanesi’ndeki kitaplar Süleymaniye Kütüphanesi’ndedir.
fihrist defteri ile bir basılı fihrist kitabı ortaya çıkarılmıştır. Günümüzde Ayasofya
Kütüphanesi’ndeki kitaplar Süleymaniye Kütüphanesi’ndedir.
Ayasofya`nın güneyindeki iki payanda arasında yer alır. Türk yapı ve süsleme
sanatının ilgi çekici bir eseridir. 1739 yılında I. Sultan Mahmud tarafından yaptırılmıştır.
Kütüphane, okuma salonu, Hazine-i Kütüb (kitapların korunduğu oda) ve bu iki bölümün
arasındaki koridordan oluşur. Okuma odası, Ayasofya ana mekânından başlıkları baklava
dilimli altı sütunun taşıdığı bir camekân ve bunu örten tunç şebeke ile ayrılır. Kütüphaneye
girişi sağlayan iki kanatlı kapı da çiçek ve kıvrık dallarla süslü tunç şebeke ile kaplıdır ve "Ya
Fettah" oymalı iki kulpu vardır. Okuma odasının duvarları çini ve yazı frizleriyle bezenmiştir.
Kapının karşısındaki duvarda Sultan I. Mahmud`un yeşil çinilerle bordürlenmiş somakiden
tuğrası yer almaktadır.
sanatının ilgi çekici bir eseridir. 1739 yılında I. Sultan Mahmud tarafından yaptırılmıştır.
Kütüphane, okuma salonu, Hazine-i Kütüb (kitapların korunduğu oda) ve bu iki bölümün
arasındaki koridordan oluşur. Okuma odası, Ayasofya ana mekânından başlıkları baklava
dilimli altı sütunun taşıdığı bir camekân ve bunu örten tunç şebeke ile ayrılır. Kütüphaneye
girişi sağlayan iki kanatlı kapı da çiçek ve kıvrık dallarla süslü tunç şebeke ile kaplıdır ve "Ya
Fettah" oymalı iki kulpu vardır. Okuma odasının duvarları çini ve yazı frizleriyle bezenmiştir.
Kapının karşısındaki duvarda Sultan I. Mahmud`un yeşil çinilerle bordürlenmiş somakiden
tuğrası yer almaktadır.
Okuma odası ile Hazine-i Kütüb`ü birleştiren koridor, çiçek, gül, karanfil, lale, servi
motiflerinin görüldüğü çini panolarla bezelidir. Bu panolar renk ve şekil bakımından eşsizdir.
motiflerinin görüldüğü çini panolarla bezelidir. Bu panolar renk ve şekil bakımından eşsizdir.
Hazine-i Kütüb 4 sütun ve bir seki ile birbirinden ayrılan iki mekândan oluşur. Birinci
bölüm kubbe, diğeri aynalı tonozla örtülüdür. Kubbe sekiz köşeli bir kasnağa oturtulmuştur.
Bu bölümün ortasına ahşap kitap dolabı yerleştirilmiştir. Koridordan bu bölüme girilen
kapının iç tarafında Sultan I. Mahmud`un tuğrası ve bunun üstünde 15 beyitlik yapım kitabesi
vardır ve şiirin sonuna h. 1152 (1739) tarihi eklenmiştir. Kubbe kasnağını siyah zemine
sarı celî ile yazılmış bir yazı, duvarları ise kırmızı zemine altın yaldız talik bir yazı frizi
süslemektedir. Ahşap kitap dolabını, kırmızı zemine altın yaldızı, talik yazı ile yazılmış, son
beytinde yapım tarihi belirtilen Arapça bir kaside çevrelemektedir. Bu bölümde de duvarlar
çiniyle bezelidir.
bölüm kubbe, diğeri aynalı tonozla örtülüdür. Kubbe sekiz köşeli bir kasnağa oturtulmuştur.
Bu bölümün ortasına ahşap kitap dolabı yerleştirilmiştir. Koridordan bu bölüme girilen
kapının iç tarafında Sultan I. Mahmud`un tuğrası ve bunun üstünde 15 beyitlik yapım kitabesi
vardır ve şiirin sonuna h. 1152 (1739) tarihi eklenmiştir. Kubbe kasnağını siyah zemine
sarı celî ile yazılmış bir yazı, duvarları ise kırmızı zemine altın yaldız talik bir yazı frizi
süslemektedir. Ahşap kitap dolabını, kırmızı zemine altın yaldızı, talik yazı ile yazılmış, son
beytinde yapım tarihi belirtilen Arapça bir kaside çevrelemektedir. Bu bölümde de duvarlar
çiniyle bezelidir.
Kütüphanede 16-17-18. yüzyıllara ait İznik, Kütahya, Tekfur Sarayı çinileri bir
arada kullanılmıştır. Hazine-i Kütüb`deki 16. yüzyıl İznik çinileriyle, koridorda aynı yüzyıla
ait bahar açmış çiçek dalları kompozisyonu Türk çini sanatının en güzel örnekleridir.
Kütüphane tamamlandıktan sonra Sultan I. Mahmud Galata Saray-ı Humayun`daki kitapları
buraya göndermiş, ayrıca Topkapı Sarayı Hazine-i Humayun`undaki değerli kitapları da,
kendi mühürü ile mühürletip buraya vakfetmiştir. Şeyhülislâm Sadettin Efendi ve devlet
ileri gelenlerinin de vakfettiği kitaplar vardır. Kütüphanede yaklaşık 5000 el yazma kitap
bulunuyordu. Bu kitaplar, 1969 yılında Süleymaniye Kütüphanesi`ne taşınmıştır.
arada kullanılmıştır. Hazine-i Kütüb`deki 16. yüzyıl İznik çinileriyle, koridorda aynı yüzyıla
ait bahar açmış çiçek dalları kompozisyonu Türk çini sanatının en güzel örnekleridir.
Kütüphane tamamlandıktan sonra Sultan I. Mahmud Galata Saray-ı Humayun`daki kitapları
buraya göndermiş, ayrıca Topkapı Sarayı Hazine-i Humayun`undaki değerli kitapları da,
kendi mühürü ile mühürletip buraya vakfetmiştir. Şeyhülislâm Sadettin Efendi ve devlet
ileri gelenlerinin de vakfettiği kitaplar vardır. Kütüphanede yaklaşık 5000 el yazma kitap
bulunuyordu. Bu kitaplar, 1969 yılında Süleymaniye Kütüphanesi`ne taşınmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder